Gleba stanowi zewnętrzną powłokę litosfery, składającą się z fazy stałej, gazowej i ciekłej, będącą swoistą "skórą" naszej planety. Występuje we wszystkich ekosystemach lądowych oraz w płytkowodnych ekosystemach wodnych. Rozwija się pod wpływem czynników i procesów naturalnych, uwarunkowanych klimatem, stosunkami wodnymi, litologią, rzeźbą oraz materią organiczną, jak również coraz częściej działalnością człowieka, która głównie ma niestety charakter destruktywny. W wyniku wzajemnego oddziaływania czynników glebotwórczych, które są zmienne zarówno w czasie, jak i przestrzeni, kształtowane są geograficznie zróżnicowane właściwości pokrywy glebowej, decydujące o jej żyzności oraz odporności na naturalne i antropogeniczne procesy destrukcyjne. Gleba jest zatem nie tylko naszą "żywicielką", ale również dzięki właściwościom buforowym i filtracyjnym, chroni nas przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych, pozwalając utrzymać równowagę w ekosystemach.

Dzięki swoim właściwościom, gleba uważana jest za "zwierciadło środowiska", w którym odbijają się wszystkie naturalne, jak i antropogeniczne procesy oraz zjawiska zachodzące w przestrzeni geograficznej, a zarazem za komponent środowiska posiadający zdolności do przechowywania gromadzonych informacji o rozwoju środowiska geograficznego. Wynikiem procesów glebotwórczych oraz procesów i zjawisk zachodzących w otoczeniu pedosfery jest profil glebowy, składający się z poziomów genetycznych, często będących również poziomami diagnostycznymi, których rodzaj, morfologia, właściwości i wzajemny układ są zapisem informacji o aktualnym i geologicznym środowisku, w którym następował rozwój danej gleby.

Studia pokryw glebowych lub też analizy współczesnych charakterystyk glebowych, będących indykatorami środowiska pedogenicznego w jakim kształtowała się dana gleba pozwalają na rekonstrukcję warunków środowiska jakie panowały w minionych okresach geologicznych. W procedurach takich często stosuje się analizę porównawczą opartą o zasady aktualizmu geograficznego, czyli porównywanie właściwości gleb współcześnie rozwijających się w innych strefach klimatycznych z właściwościami gleb które w przeszłości rozwijały się w podobnych uwarunkowaniach środowiska, chociaż współcześnie występują w odmiennych strefach geograficznych. Najwięcej informacji o paleogeograficznych uwarunkowaniach rozwoju gleb i ich ewolucji świadczą:

• gleby kopalne (pogrzebane), czyli powstałe w geologicznej przeszłości, a następnie przykryte młodszymi osadami, które odcięły je od bezpośredniego oddziaływania współczesnych czynników pedogenicznych,
• gleby reliktowe, czyli powstałe w odmiennym od współczesnego środowisku pedogenicznym, a występujące obecnie w innym środowisku pedogenicznym, zachowujące jednak pierwotne cechy (reliktowe) charakterystyczne dla środowiska w którym powstały,
• pedolity, czyli gleby powstające z wolno narastających osadów, których akumulacja jest na tyle wolna, że nie zakłóca procesu pedogenezy, a poszczególne laminy osadów charakteryzują określone warunki środowiska.

Gleba będąc jednym z komponentów środowiska jest interakcyjnie związana z innymi komponentami, spełniając określone funkcje w megasystemie środowiska geograficznego. Wśród najważniejszych funkcji należy wymienić:

• środowiskotwórczą - wyrażającą się udziałem gleby w kształtowaniu lub rozwoju: klimatu lokalnego, gospodarki wodnej, szaty roślinnej, czy też rzeźby;
• ekologiczną, określaną również jako funkcja przestrzeni życiowej i zasobów genowych - z uwagi na udział gleby w produkcji i rozkładzie materii organicznej, przepływie energii oraz obiegu i retencji pierwiastków biogennych;
• edaficzną, inaczej zasobu naturalnego - rozumianą jako generowanie przez glebę warunków rozwoju dla roślin i zwierząt, w tym dla roślin uprawnych;
• sozologiczną, nazywaną również regulacyjną - poprzez udział gleby w neutralizacji szkodliwych wpływów egzogenicznych, zwłaszcza antropogenicznych;
• gospodarczą, (użytkową) - jako że gleba stanowi "warsztat pracy" dla części zatrudnionych w pierwszym sektorze gospodarki, to jest rolnictwie i leśnictwie.

Z punktu widzenia geograficznego zróżnicowania pokrywy glebowej, gleby dzielimy na:

• strefowe (zonalne), czyli powstające pod determinującym wpływem czynnika klimatyczno-roślinnego charakterystycznego dla danej strefy geograficznej (np: gleby bielicoziemne i brunatnoziemne w Polsce);
• śródstrefowe (interzonalne), czyli powstające pod determinującym wpływem czynnika litologicznego, niezależnie od stosunków hydrotermicznych danej strefy klimatycznej (np.: wapniowcowe, słone);
• pozastrefowe (ekstrazonalne), czyli występujące wyspowo poza właściwą sobie strefą klimatyczno-roślinną (np. czarnoziemy w Polsce);
• niestrefowe (azonalne), czyli niewykształcone, inicjalne.

Znaczne obszary gleb na poszczególnych kontynentach przeznaczane są na tereny uprawne, a następnie w wyniku procesów agrotechnicznych narażane na erozję wietrzną i wodną (powierzchniową i liniową) oraz ubożenie w materię organiczną i składniki odżywcze. Duża część gleb tracona jest bezpowrotnie w wyniku rozwoju budownictwa oraz infrastruktury transportowej, jak i pozyskiwania surowców metodą odkrywkową. Presja człowieka na pokrywę glebowa wzrasta z roku na rok, dlatego też ochrona jej zasobów jest wyzwaniem cywilizacyjnym, ażeby przyszłe pokolenia mieszkańców naszej planety miały zagwarantowane to, co nam było dane. Chrońmy "skórę" Ziemi dla naszych wnuków.